Sultan araştırmalarım ile ilgili ilk yazımı geçen sayımda Folluk Dergisinde yayınladıktan sonra çok güzel tepkiler aldım. Sultan ırkının tarihi ile ilgili çok önemli 2 tane belgeyi Türkiye’de ilk kez buradan yayınladık. Şimdi gelelim 2. sayı yazıma:
Sultan ırkını araştırmam sırasında bazı Rusya kaynaklı evraklarda çok ilginç bilgiler verilmişti Sultan Irkımız ile ilgili. Bazı internet sitelerinde de bu bilgi geçmekteydi. Sultan ırkının aslında var olmadığı. Osmanlı’dan sarayla bağlantısı olan bazı kişilerin Pavlovskaya ırkını Rusya’dan alarak önce Osmanlı’ya götürdüğü ve oradan da İngiltere’ye kendilerine ait bir ırkmış gibi gönderdiğini iddia etmektedirler.
Şimdi bu iddialar ile alakalı olarak bir şeyler dememiz gerekiyor ve bunu yaparken de ilk olarak Sultan Tavuğu ile Pavlovskaya Tavuğu arasındaki farklılıkları birlikte inceleyerek, Ruslara ait bu iddiayı da çürütelim.
Sultan Tavuğu İle Pavloskaja Tavuğu arasındaki çok önemli farklılıklar:
1-En büyük farklılık renk çeşitliliğidir. Pavlovskaya da birkaç renk ve desen varken Sultan Tavuğunda literatüre giren sadece düz beyaz rengi vardır. Bunun yanında Siyah , mavi gibi renkleri henüz yeni yeni üretilmektedir ve benekli , desenli bir varyetesi henüz yoktur. İngiltere’ye İstanbul’dan gönderilen ilk Sultan Tavukları beyaz renkti. Fakat 1900’lü yılların başlarında kayıtlara geçen Pavlovskaya tavuğu silver ve gold renklerindedir (Siyah benekli sarı ve beyaz) . Fakat Pavlovskaya ırkı daha sonra nesli tükenerek kaybolmuş ve 1988-1991 yılları arasında N. Filipova tarafından bu ırk üzerinde çalışılarak yeni jenerasyon tabiri ile ırk tekrar yaratılmıştır. Bu durum Yuri Dimitriev tarafından 2014 yılında yazılan 2 adet makalede açıkça anlatılmaktadır.
2-Sultan Tavuğunun Gaga rengi sadece beyazken , Pavlovskaya Tavuğunun gaga rengi beyaz , sarı , siyah gibi farklı renkler olabilmektedir.
3- Sultan Tavuklarının bacak orta eklemlerinde gelişmiş kılıç tüyleri vardır fakat Pavlovskaya Tavuklarında bu tüyler ya hiç yoktur , yada kısa ve gelişmemiştir.
4-Sultan tavuğunda bacaklarının sadece dışa bakan kısımları tüylü ve bacakları mavi/duman gri renkte iken , Pavlovskaya tavuğunda bacak tüyleri bacağı tamamen sarar ve bacak rengi farklı renklerde olabilir ve bu tüyler çok uzamazlar , kısa kalırlar. Bu bacak şekline Pavlovskaya Bacağı denmektedir. Yeni jenerasyon Pavlovskaya ırkı üretilirken 3 yıl gibi bir zamanda üretilebilmesinin en büyük sebebi de bu bacak tüyü şeklinin ortaya çıkarmakta zorlanılması olmuştur.
5-Sultan Tavuğunun Parmaklarında tüy sadece en dış parmak ve orta parmakta bulunurken , Pavlovskaya Tavuğunun bütün parmaklarında tüy vardır ve bu tüyler de çok uzamazlar.
6-Pavlovskaya Tavuğunun tepesi zayıf ve öne yönlü dik dururken , Sultan Tavuğunun tepesi çok daha fazla tüylü , geriye yatık ve düzgün bir görüntüdedir.
7- İki tavuk arasında en büyük fark ise parmak sayısıdır. Sultan Tavuğunda 5 Parmak varken Pavlovskaya Tavuğunda 4 parmak vardır. Sultan tavuğunun yarışmalarda puanlama sırasında 4 parmak olarak tespit edilmesi büyük kusurlardandır ve eleme sebebidir. Aynı şekilde Pavlovskaya ırkının da yarışmalarda 5 parmak olarak tespit edilmesi büyük kusurlardandır ve eleme sebebidir.
Sultan tavuğunun İngiltere’ye gidişinde anlatılan özellikleri ile Pavlovskaya tavuğunun 1900 lü yıllarda kayıt altına alınan , mumyalanan örnekleri arasında yukarda belirttiğim farklılıklar vardır. Bu da demek oluyor ki Pavlovskaya tavuğu , Osmanlı tarafından Sultan ırkı adı altında dışarıya gönderilmemiştir. Bu iddia tamamen kayıtlara aykırıdır. Artık bu anlattıklarımızdan sonra hiçbir Rus kaynak Sultan ırkının Pavlovskaya ırkı olduğunu iddia etmeyecektir diye düşünüyorum.
Sultan ırkının bir diğer ismi de TİMURLENK’tir. Peki bu isim neden Sultan ırkına verilmiştir ve Sultan ırkı ile birlikte anılmaktadır. Yaptığım araştırmalara dayanarak bunun sebebini de kısaca burada sizlere aktarmak istiyorum. Timurlenk 1336-1405 yılları arasında yaşamış Moğol hükümdardır. Gerçek ismi Timur’dur. Fakat girdiği bir savaş sırasında sağ ayağından ağır bir yara almıştır. Düzeldikten sonra yürümesi esnasında sürekli olarak sağ ayağı aksamaktadır. Bu durumundan dolayı kendisine Timurlenk yani Aksak Timur denilmektedir.
1400 lü yılların başında Yıldırım Bayezid ile birbirlerine yazdıkları meşhur atışma mektupları sonrasında 1402 yılında bu ikili arasında Ankara Savaşı yapılmıştır. Timurlenk bu savaşı kazanmış ve Yıldırım Bayezid’i esir almıştır. İşte bu savaşla birlikte Timurlenk Osmanlı Tarihinde yerini aldı ve Osmanlı Devleti de 11 sene sürecek Fetret Devri’ne girdi.
Gelelim Sultan ırkına bu ismin verilme nedenine. Sultan ırkının tarihinin de Fatih Sultan Mehmed’e kadar indiği bazı söylemler ile bilinmekte. Yani bu tarihlerde Timurlenk Osmanlı tarafından yakından bilinmektedir. Saray bahçelerindeki kafes , kuşluk ve bazı bahçelerde tavuk , güvercin ve süs hayvanları bakılmaktadır. Sultan ırkı da Osmanlı saraylarında yerini alan hayvanlardandır. Sultan ırkının ayaklarında paça diye tabir ettiğimiz tüyler özellikle horozlarda inanılmaz boyutlara gelmektedir. Bu uzayan tüyler gerek bahçelerdeki çimlere , gerekse taşlara yada özel kafeslerdeki tellere takıldığından dolayı Sultan ırkının horoz ve tavuklarının yürümesinde aksaklıklara ve sekmelere neden olmaktadır. İşte bu sekmeler sonucu Timurlenk çağrışım yapmış ve Sultan ırkına ayrıca Timurlenk te denilmiştir.
Yazımın sonunu da Türkiye toprakları içerisindeki diğer ırkları da Sultan la bağlayarak bir demet yapıp ortaya bırakıp bitirmek istiyorum.
Sultan Irkı : V ibik, Ayak rengi gri, 5 Parmaklı, 70 yumurta yıllık verimi, Tepeli bir ırk
Gerze Hacıkadın Irkı : V ibik, Ayak rengi gri, 4 Parmaklı, 90 yumurta yıllık verimi
Denizli Irkı : Ayak rengi gri, 100/130 yumurta yıllık verimi
İspenç Irkı : 5 Parmaklı, 150 yumurta yıllık verimi
Trabzon Gugullusu :150 yumurta yıllık verimi, Tepeli bir ırk
Şimdi ortaya çıkan bu verileri bir denkleme yerleştirelim. Parmak sayısı çeşitliliği olarak 4 ve 5 parmak ırklarımız var. 5 parmak ırklarımız ispenç ve Sultan parmak yapıları, tüyleri ve kılıçları açısından ortak özelliklerdeler. Ayak rengi olarak varyetelere göre farklı renkler ortaya çıksa da mavi/duman gri renkleri en çok görülen renk. İbik çeşitliliğimiz çok fazla olsa da V ibik ve tepe görülen özelliklerden. Ülkemizdeki ırkların ortak ve maalesef en kötü özellikleri yıllık yumurta verimleridir. Bazı şartlara göre hafif sapmalar olsa da 70-150 arasında verimleri vardır.
