Sıcak kanlı hayvanlar gurubundan olan tavuklar, iç organlarını tek bir sıcaklıkta tutma yeteneğine sahip canlılardır. Ancak bu özellik çevre sıcaklığının belirli sınırlar içerisinde olması durumunda fonksiyoneldir. Çünkü kanatlılar extrem sıcaklıklarda bu fonksiyonlarını yerine getiremezler. Bunun için tavukçulukta ilk gereksinim çevre koşullarına uygun bir barınaktır. Uygun şekilde inşa edilmiş kümesler en az girdi ile en çok ürün alınmasına imkan sağlar. Ölüm oranlarını, yem giderlerini,ve enerji giderlerini azaltır. İyi barınak ürün kalitesini iyileştirir, iş gücü ihtiyacını azaltır.
İyi Bir Kümeste Şu Şartlar sağlanmalıdır;
*Sıcak ve soğuk havalarda optimum ısı sağlanmalıdır.
*Kümeslerde nem optimum düzeyde tutulmalıdır.
*Amonyak düzeyi kabul edilebilir sınırın altında olmalıdır.
*Yeterli temiz hava olmalıdır.
Kümeslerde İzolasyon;
Bir taraftan diğer tarafa ısı transfer hızını azaltmaya izolasyon denir. Bina yapımında kullanılan bütün malzemelerin az çok bir izolasyon değeri vardır. Fakat burada kastedilen izolasyon için özel yapılmış malzemelerdir. Soğuk havalarda kümes ısısının muhafazasına, eğer kümesler ısıtılıyorsa daha düşük maliyetle ısıtmaya imkan tanır. Sıcak havalarda ise; dış ortam sıcaklığının kümes içine geçişini azaltarak kümes içindeki sıcaklığın yükselmesini önler. Zayıf ve yetersiz izolasyon olan binalarda duvarlar, soğuk havalarda çok fazla soğur ve hayvanlar rahatsız olurlar. Ayrıca soğuk duvarlara temas eden sıcak havadaki nem yoğunlaşarak yüzeylerde terlemeye neden olur.
Hayvanlar rahat edecekleri bir sıcaklıkta olmak isterler bu sıcaklık değerlerini belirlemek çok kolay değildir. 0o den aşağı 30o den yukarı sıcaklıklarda tedbir almak gerekir. Asıl tehlike yüksek sıcaklıklarda meydana gelir. Vücut sıcaklığında öldürücü üst sınır 47,2o dir.
Yüksek çevre sıcaklığı yem tüketimini azaltır. Bunun sonucu canlı ağırlık artısı ve yumurta verimi düşer. Yüksek çevre sıcaklığı aynı zamanda yemden yararlanmayı da azaltır.
*sıcak saatlerde hayvanlar rahatsız edilmez.
*folluklar nispeten serin yerlere koyulmalıdır.
*soğuk su içmeleri sağlanmalıdır.
*Çatıya soğuk su püskürtülebilir
*sıcaklık çok yüksek ise otomatik sisleme şeklinde su püskürten düzenekler kurulabilir.
Kümeslerde toz kontrol edilmeli, oluşumuna engel olunmalıdır. Çünkü solunum yolları rahatsızlığına neden olur. Patojen bakterilerin taşınmasına neden olur. Kümeslerde amonyak oluşumunun önüne geçilmelidir. Yüksek miktardaki amonyak; amonyak körlüğüne solunum yollarının zarar görmesine, bazı hastalıklara karşı hassasiyet oluşmasına, yem tüketiminde düşme, cinsel olgunluk yaşında gecikme, yumurta kalitesinde düşmelere neden olur. Sıcaklığın dengelenmesi, tozun ve amonyağın dışarı atılması doğru ve etkin bir havalandırma ile mümkündür. Kümeslerde yeterli bir havalandırma sistemi mutlaka olmalıdır.
Kümes Ekipmanları
Yemlikler;
Kolay temizlenebilir, kolay doldurulabilir, yem kaybını en az düzeye düşürecek ve içine hayvan giremeyecek şekilde olmalıdır. Ayrıca hayvan başına yeterli sayıda olmalıdır. Yemlikler hayvanların eşelenmeleri ve hareketleriyle içine toz toprak giremeyecek şekilde ya ayaklı yerden yüksek olmalı veya iple yukarıdan bağlanarak yükseltilmiş olmalıdır.
Suluklar;
Tavuklar tükettikleri yemin 2-3 katı su tüketirler. Kümeste yeterli suluk bulundurulmalı, suyun yeterli seviyede ve temiz olması sağlanmalıdır. Suluklar sağlam olmalı su kaçaklarına sebep olup altlığı ıslatmamalıdırlar. Nipel suluk kullanılıyorsa yüksekliği ve su basıncı doğru ayarlanmalıdır. Nipel suluklardan civcivlerin su içmesi zordur. Civcivlere çanak suluklar kullanılmalı, civciv nipelden su içmeye başlayınca değiştirilmelidir.
Tünekler;
Hayvanların gece tünemesi için kullanılan ekipmanlardır. Tünek yapımında yaygın olarak ahşap kullanılır. İki tünek arasındaki mesafe 40-50 cm olmalı, tavuk başına 25 cm’lik bir mesafe hesaplanmalıdır. Tüneklerin silindirik yapıda olması tavuk ayak sağlığı açısından önemlidir. Tünekler gübrenin toplanması istenilen bölgenin üstüne yapılmalıdır. Yerden yüksekliği ağır ırklar için 40-50 cm, hafif ırklar için ise 80-100 cm olmalıdır. Ahşap parazitler için uygun bir yaşam alanı olacağı için temizliği ve ilaçlaması ihmal edilmemelidir.
Folluklar;
İçine tavukların yumurtladığı kapalı ekipmanlardır. Ahşap, plastik veya metal olabilir. Kümesin nispeten daha serin ve karanlık yerlerine koyulmalı kümes içi trafiğinden uzakta olmalıdır.
Kümeste yerlere toz, kireç atılmamalıdır. Yerlere kalın tahta talaşı ya da bu iş için özel üretilmiş altlık atılmalıdır. Tavuklar günde 4-5 saat dışarıya salınırsa daha sağlıklı olurlar. Kümeslerde yemlik, suluk, folluk sayılarına dikkat edilmelidir eksiklikler giderilmelidir.