spot_img
Ana SayfaHobicinin El kitabıCivciv ve Tavukların Karanlık İhtiyacı

Civciv ve Tavukların Karanlık İhtiyacı

Doğada günün uzunluğu ve kısalığı köy tavuklarının davranışlarını etkiliyor. Yumurtlamalarını, civciv çıkartma ve tüy dökme zamanlarını tetikliyor. Tavuklar genellikle günlerin uzadığı zamanlarda gurk oluyor. Çünkü uzun ve sıcak günlerde civcivlerini daha başaralı büyütebilirler. Türkiye’de günün uzunluğu yaz ve kış mevsimlerinde yaklaşık 9-15 saat arası değişiyor. Ancak yapay aydınlatma yoluyla tavukların gelişmesi ve yumurtlama zamanı belli bir dereceye kadar yönetilebilir.

Ticari tavuk yetiştiriciliğinde hem yumurtacı tavuk hem eti için üretilen broiler türleri çoğunlukla kapalı binalarda yapay aydınlatma sistemi kullanılarak büyütülür. Bilim adamları ve uzmanların tecrübe ve araştırmalarının sonuçlarına dayalı prensipler kısaca şunlar:

 Işık süresi:

Civcivlerin yem yemeyi ve su içmeyi öğrenebilmeleri için ilk 3-7 gün 23 saat sürekli aydınlatma yapılır. Bu dönemde günde 1 saat karanlık uygulanması da hayvanların karanlığa alışmaları bakımından tavsiye edilmektedir. Yetiştirme periyodunda birinci haftadan 10 uncu haftaya kadar her hafta bir saat azaltılarak ışığın günlük 9-10 saat sabit tutulacağı zamana ulaşılır.

Yumurtacı tavuklarda 17.-19.inci haftaya kadar bu şekilde aydınlatma yapılır. Tavuklar, cinsi olgunluğu ve istenen vücut ağırlığına ulaştıklarından itibaren ışık süresi haftada birer saat artırılarak ışık uyarımı yapılır. Işık süresi 16 saate çıkarılmalı ve yumurtlama periyodunda bu şekilde devam edilmelidir. Diğer 8 saat tavuklar karanlık ortamda dinlenmeli. Melatonin hormonunun vücutta salgılanabilmesi için kanatlının gün içinde belirli bir karanlık süreye ihtiyacı vardır. Melatonin, metabolizmanın düzgün çalışması, kan basıncının düzenlenmesi, üreme ve boşaltım fonksiyonları, vücut ısısının kontrolü, davranışlar ve bağışıklık sisteminin yanı sıra günlük ve mevsimsel ritimlerin regülasyonu ile sinir sistemi üzerinde etkilidir. Ayrıca kesintili aydınlatma programlarının, civcivlerin kemik gelişmesi ve bağışıklık sistemini olumlu etkilediği, kanibalizmi önlediği, ayak yaralarının ve metabolik hastalıkların (asites) ihtimalini de azalttığı tespit edildi.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Resmi gazetede 23.12.2011 tarihinde çiftlik hayvanlarının refahına ilişkin yönetmenlikte şunu belirtiyor: “Adaptasyonun ilk günlerinden sonra, aydınlatma saatleri sağlık ve davranışsal problemleri engelleyecek şekilde ayarlanır. Aynı zamanda aydınlatma saatleri 24 saatlik bir ritmi takip eder ve yaklaşık bir günün 8 saatinden az olmamak üzere, tavukların dinlenebilmeleri, immundepresyon ve göz anomalilerinin engellenmesi için yeterli bir süre için kesintisiz karanlık sağlanır. Işıklar kapatıldığında, tavuklara rahatsızlık vermeden ve yaralanmaya neden olmadan yerleşmelerine imkan tanıyan yeterli bir süre için bir alacakaranlık sağlanır.” Işık süresinin yanı sıra başka faktörler de var.

 Işık rengi, kaynağı ve şiddeti:

Eski ve ucuz floresan lambalarının kullanımı ekonomiktir, ancak kanatlılar tarafından ışığın farklı algılanmasından dolayı ışık titremesinden rahatsiz olurlar. Aydınlatmada LED ampüllerin kullanıldığı kümeslerde kanatlıların Civciv veTavukların Karanlık İhtiyacı Folluk 27 daha sakin olduğu ve daha az kanibalizm davranışında bulundukları bildirilmiştir. Davranış alanında çalışmalar az olsa da mavi ışığın kanatlılar üzerinde sakinleştirici bir etkiye sahip olduğu düşünülmektedir. Kırmızı ve beyaz ışıkta daha fazla gagalama ve kanat çırpma davranışı gösterdikleri gözlemlenmiştir. Düşük yoğunluklarda ışık uygulaması ile yürüme ve ayakta durmada iyileşme ve kanibalizm görülme sıklığında azalma bulunmuştur..

Ancak son derece düşük ışık şiddetlerinin (5 lüxten az) miyopi, glokom ve körlüğe yol açan objektif hasarlarla, göz retinasında bozulmaya neden olabileceği gözlenmiştir. Kanatlılar için gerekli ışık şiddeti türe, verim yönüne ve yaşa göre değişmektedir.

Ben hobi tavukçuluğu yapan biri olarak bu bulguları pratik olarak nasıl uyguluyorum? Civcivlerimi ilk 3 hafta boyunca evimizin bodrum katında büyük plastik kutularda besliyorum. Isıtma için Brinsea ısıtma panelleri ve aydınlatma için normal bir ampul veya gün ışığı ampulü (bitki ampulü) kullanıyorum. Işık,sabah 9.00’dan akşam 22.00’ye kadar yanıyor. Gece civcivlerin üstündeki ampulü söndürüyorum fakat yan odada bir lamba yanıyor ve gece lambası gibi civcivlere çok az ışık geliyor, böylece karanlıkta kaybolmuyor ve herzaman ısıtma paneli ve kardeşlerini bulabiliyorlar. 3 haftadan sonra civcivleri dışarıya alıyor ve pencereli ama rüzgara kapalı bir kümese yerleştiriyorum. Gündüzleri kırmızı bir ısıtma lambası hem ısı hem ışık sağlıyor. Yağmurlu günlerde onun yanına ikinci bir duya 40 Wattlık bir ampul takabilirim. Geceleri bunları kapatıp onların yerine Elstein marka seramık ampul takıyorum. Bu ampul karanlık olup sadece ısı yayıyor. 150 veya 250 Wattlık olanları faydalı buluyorum. Uzakdoğudan gelen yan sanayi kopyalarının fiyatı daha ucuzken, birçok kez çabuk bozuldukuklarını deneyimledim. Çok soğuk havalarda veya civcivler çok küçük ise ısıtma lambasının patlama olasığı riski dolayısıyla 2 tane yan yana kullanıyorum. Ayrıca başka önemli bir nokta daha var: Akşam ışığı söndürmeden önce civcivlerin Elstein lambanın altında olduklarından emin olmalıyım çünkü karanlıkta sıcak yeri bulamazlarsa bir köşeye toplanıp sıkışırlar.

Yetişkin ve yumurtlamaya yakın tavuklarda kış aylarında birkaç saat yapay aydınlatma uyguluyorum. Günün ışık süresini uzatmak için, kümeslerimde bulunan otomatik zamanlayıcı cihaz sabah 5’te ışıkları açıyor. Uzatmanın sabah olması çok önemlidir, çünkü akşamları ani karanlıkta tavuklar şaşırabilir tüneklerini bulamazlar. 8 yıllık tecrübemde bu konuda bir hata yaptığımı da öğrendim. İki yıl önce 3-8 haftalık civcivlere gece gündüz kırmızı ışık yaktım ve bir hafta içinde 3 civcivi asites (karın boşluğunda su toplanması) sebebiyle kaybettim. Civcilerin sürekli ve fazla yem yediklerini tahmin ediyorum ve otopsi bulgularına göre ölüm sebebinin bu olduğunu düşünüyorum.

Sonuç:

Aydınlatma, kanatlı yetiştiriciliğinde davranış, bağışıklık gücü, verim ve sağlığı etkileyen önemli ve geniş bir çevresel faktördür. Işık kaynağı, ışık rengi, ışık şiddeti ve ışık süresi kanatlıların türüne ve yaşa göre dikkatlice seçilmeli ve kanatlıların stressiz ve sağlıklı büyümeleri için onlara her gece yeteri kadar karanlıkta dinlenme fırsatı verilmeli.

Kaynaklar:

Veteriner Tavukçuluk Derneği Cilt 13, Sayı 3, 2015

Hakan Bozkurt : Broiler üretiminde kümes aydınlatma programlarının gözden geçirilmesi

Hakan Bozkurt: Yumurta tavuklarında ışığın fizyolojik etkisi ve aydınlatma programları www.hyline.com Basic rules for Lighting Program

Resmi Gazete 23.12.2011 Hayvan Refahı

 www.tandfonline.com Artificial lighting in poultry houses: Do hens perceive the modulation of fluorescent lamps as flicker?

Popüler