Hayvancılık; küresel ısınma, su kirliliği ve hava kirliliği gibi çevresel sorunların en önemli nedenlerinden biri olarak görülmektedir [1, 2]. Hayvancılık, hayvan ürünlerine olan talebin hızlı artışına bağlı olarak ortaya çıkmıştır ve bu eğilim özellikle kümes hayvanları için geçerlidir. Ancak, hayvancılık sistemlerinin uzun vadeli sürdürülebilirliğine ilişkin ciddi endişeler bulunmaktadır [2-8]. Sürdürülebilir hayvansal üretimin sağlanması, teknolojik ve kurumsal bileşenlerin yanı sıra kaynakların yönetimini ve korunmasını, mevcut ve gelecek nesiller için insan ihtiyaçlarının elde edilmesini ve tatmin edilmesini sağlayan üretim sistemlerini gerektirmektedir [2, 9]. Bu nedenle, ekonomik olarak karlı, ekolojik olarak sağlam ve sosyal olarak kabul edilebilir bir üretim sistemi takip edilmelidir.
Biyolojik çeşitlilik, hayvan refahı, çevresel sürdürülebilirlik, gıda güvenliği ve gıda kalitesinin teşvik edilmesi ancak sürdürülebilir kümes hayvancılığı ile sağlanabilmektedir [2, 10]. Sürdürülebilir kümes hayvancılığının sağlanabilmesi için hayvan refahı önemli gerekliliklerden biridir. Hayvanın ihtiyaçlarının doğal yaşamına uygun bir şekilde karşılanması hayvan refahı olarak tanımlanmaktadır [11]. Hayvan refahının çok karmaşık olduğu, birçok faktörden etkilenebileceği ve hem fiziksel hem de ruhsal sağlığı kucakladığı yaygın olarak kabul edilmektedir. Kümes hayvanlarının refahını korumak ve iyileştirmek için gerekli olan dört ana ilke: iyi konut, iyi beslenme, iyi sağlık ve uygun davranıştır. Bu dört prensip Avrupa Birliği sponsorluğundaki Refah Kalitesi Araştırma Projesi tarafından belirlenen on iki farklı fakat tamamlayıcı hayvan refahı kriteri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu kriterler aşağıdaki gibidir [12]:
1.Hayvanlar uzun süren açlık ile karşı karşıya kalmamalıdır, yani yeterli ve uygun gıdaya sahip olmalıdır.
2.Hayvanlar uzun süre susuz kalamazlar, yani yeterli ve erişilebilir bir su kaynağına sahip olmalıdır.
3.Hayvanlar yaşama alanlarında rahat olmalıdır.
4.Hayvanlar termal rahatlığa sahip olmalıdır. Yaşadıkları ortam çok sıcak veya çok soğuk olmamalıdır. 5.Hayvanlar serbestçe hareket edebilmeleri için yeterli alana sahip olmalıdır.
6.Hayvanlar fiziksel yaralanmalardan korunmalıdır.
7.Hayvanlar hastalıksız olmalıdır. Çiftçiler yüksek hijyen ve bakım standartlarını yerine getirmelidir. 8.Hayvanlar uygunsuz yönetim, tedavi, kesim veya cerrahi prosedürler ile ortaya çıkan ağrıya maruz kalmamalıdır.
9.Hayvanlara normal, zararsız, sosyal davranışlar sergilenmelidir.
10.Hayvanlar olağan davranışları gösterebilmelidir. Örneğin, yiyecek arama gibi türlere özgü doğal davranışları sergileyebilmelidir.
11.Hayvanlar ile her durumda iyi geçinilmelidir. Eğiticiler ve bakıcılar iyi insan-hayvan ilişkileri kurmalıdır.
12.Korku, sıkıntı, hayal kırıklığı veya ilgisizlik gibi olumsuz duygulardan kaçınılmalı, güvenlik veya memnuniyet gibi olumlu duygular teşvik edilmelidir.
Bir hayvanın refahı, içinde yaşadığı durumu nasıl deneyimlediğine bağlıdır. Refah Kalitesi Araştırma Projesi, hayvanların yukarıda belirtilen on iki refah kriterinin yerine getirilme derecesinin değerlendirilmesinde; alınan önlemlere daha fazla önem vererek, hayvanın bakış açısını vurgulamaktadır. Sonuç olarak, bu önlemler hayvanların refah durumunu güvenilir bir şekilde değerlendirmeye, kötü refahın nedenlerini tespit etmeye ve olası iyileştirmeler konusunda çiftçilere tavsiyelerde bulunmaya yardımcı olmaktadır [12].
Kaynaklar:
1.Folch, J., M. Lees, and G. Sloane Stanley, A simple method for the isolation and purification of total lipids from animal tissues. J biol Chem, 1957. 226(1): p. 497-509.
2.Castellini, C., et al., A multicriteria approach for measuring the sustainability of different poultry production systems. Journal of Cleaner Production, 2012. 37: p. 192-201.
3.Veleva, V., et al., Indicators of sustainable production. Journal of Cleaner Production, 2001. 9(5): p. 447-452.
4.Tilman, D., et al., Agricultural sustainability and intensive production practices. Nature 418, 671e677. 2002.
5.Cerutti, A.K., et al., Evaluation of the sustainability of swine manure fertilization in orchard through Ecological Footprint Analysis: results from a case study in Italy. Journal of Cleaner Production, 2011. 19(4): p. 318-324.
6.Acosta-Alba, I., et al., Exploring sustainable farming scenarios at a regional scale: an application to dairy farms in Brittany. Journal of Cleaner Production, 2012. 28: p. 160-167.
7.Lindsey, T.C., Sustainable principles: common values for achieving sustainability. Journal of Cleaner Production, 2011. 19(5): p. 561-565. 8.Zhang, L., B. Song, and B. Chen, Emergy-based analysis of four farming systems: insight into agricultural diversification in rural China. Journal of Cleaner Production, 2012. 28: p. 33-44.
9.Mack, S., Strategies for sustainable animal agriculture in developing countries. Proceedings. 1993: FAO.
10.KANMAZ, D., POLİMER ENDÜSTRİSİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE UYGULAMALARI, in POLİMER MÜHENDİSLİĞİ. 2017, YALOVA ÜNİVERSİTESİ.
11.1, W.; Available from: http://apelasyon.com/ Yazi/193-hayvan-refahi-uzerine. 12.2, W.; Available from: http://www. farmhealthonline.com/wp-content/uploads