spot_img
Ana SayfaKöşe YazılarıSu Ayak İzi Ve Tavukçuluk

Su Ayak İzi Ve Tavukçuluk

(WaterFootprint)

İnsan vücudunun %70’i sudan oluşmaktadır. Bir insan gün boyunca terleme, solunum ve boşaltım ile en az 2 litre su harcamaktadır. Banyo, mutfak ve tuvalet için ise günlük ortalama 200 litre su kullanılmaktadır. Bu tüketim miktarı az gelişmiş ülkelerde 60 litrelere düşerken gelişmiş ülkelerde ise 700 litrelere çıkabilmektedir. Tüm ihtiyaçlar düşünüldüğünde bireyin günlük ortalama 7000 litre suya ihtiyacı vardır. Her geçen gün suya olan ihtiyaç artmaktadır [1].

Su tüm canlıların yaşamını sürdürebilmesi için vazgeçilmez doğal kaynaklardan birisidir. Yaşamsal bir gereklilik olan su yeryüzünün %71’ini oluşturmaktadır. Bunun da %97’si tuzlu suları (okyanus ve deniz suları) ve %3’ü tatlı suları temsil etmektedir. Tatlı suların ise %69’u buzullarda, %30’u yeraltı sularında, %0,8’i buzulların altındaki donmuş topraklarda ve %0,2’si de yüzey suları ve atmosferde yer almaktadır (Şekil 1). Bu veriler ışığında, tatlı su kaynaklarının çok az bir bölümünün insanoğlunun kullanımı için elverişli olduğu görülmektedir. Kullanılabilecek verimli su kaynaklarının miktarı ise yağış azlığı, küresel ısınma, kirlilik, aşırı buharlaşma gibi nedenlerle giderek azalmaktadır [2].

Su ihtiyaçları göz önünde bulundurulduğunda genellikle bilinçsiz su tüketimleri, küresel ısınma ve azalan yağış miktarları gibi konulara dikkat çekilmektedir. Aslında suyun dolaylı tüketimi doğrudan tüketiminden çok daha fazladır [1]. Suyu doğru ve verimli kullanmanın yanı sıra satın aldığınız ürünlerin üretimleri aşamasında tüketilen su miktarlarını hiç düşündünüz mü?

Bir ürün veya hizmetin üretimi boyunca ihtiyaç duyulan su miktarı sanal su olarak adlandırılmaktadır. Sanal su, gizli su olarak da bilinmektedir [3]. Ürünlerin üretim şekilleri ve üretim yerinin fiziksel şartları farklıdır [4]. Dolayısıyla ürünlere göre sanal su miktarları da değişim göstermektedir. Sanal su ve su ayak izi benzer kalıplardır. Sanal su, ürünlerin içerisindeki dolaylı su miktarı ile ilgilenmektedir. Su ayak izi ise sanal suya ek olarak suyun kullanıldığı zamanı, yeri ve suyun türünü incelemektedir [2, 3].

Su ayak izi metodu, dolaylı olarak ya da doğrudan kullanılan su miktarının hesaplanması işlemidir. Bu metot, kullanılan su miktarlarının yanı sıra kullanılan suyun bileşenlerine de odaklanmaktadır. Su ayak izi metodunda su bileşenleri, mavi, yeşil ve gri olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Mavi su; kullanılan yüzey ve yer altı su miktarını temsil etmektedir. Geleneksel su tüketimi hesaplamalarında mavi su ayak izi dikkate alınmaktadır. Yeşil su; kullanılan yağmur suyu miktarıdır. Gri su ise kirlilik miktarının azaltılması veya bertaraf edilmesi için harcanan tatlı su miktarını göstermektedir. Su ayak izi metodunda mavi su miktarının yanında yeşil ve gri su miktarları da hesaplanmaktadır [2, 5].

Toplam su ayak izi (SAtoplam); mavi su ayak izi (SAmavi), yeşil su ayak izi (SAyeşil) ve gri su ayak izi (SAgri) miktarlarının toplanmasıyla elde edilmektedir [3]. Aşağıdaki eşitlik toplam su ayak izi miktarını vermektedir.

SAtoplam= SAmavi + SAyeşil + SAgri

20. yüzyılda insan nüfusu 3 kat artmıştır. Bu artış ile suya duyulan ihtiyaç ise 7 kat artmıştır. Suya duyulan ihtiyaç, nüfus artış hızından daha fazladır [1]. Birleşmiş Milletler, bu artış hızı ile 2025 yılına kadar küresel nüfusun üçte ikisinin su stresi yaşayacağı konusunda uyarılarda bulunmaktadır. Günümüzde tüketme hızımız, doğanın kendini yenileme hızının %50’sini geçmiş durumdadır [8].

Hayvansal ürünlerin üretimi insanlığın su ayak izinin %27’lik payını oluşturmaktadır. Hayvansal ürünlerin tedarik zinciri, hayvan yemlerinin üretimi ile başlamakta ve tüketici ile son bulmaktadır. Tedarik zincirinin her adımında doğrudan veya dolaylı su ayak izleri mevcuttur [9].

Türkiye’de üretimin toplam su ayak izi miktarı 139,6 milyar m3/yıl’dır. Bu miktarın %64’ü yeşil su ayak izi, %19’u mavi su ayak izi ve %17’si gri su ayak izidir (Şekil 2). Türkiye’de su ayak izinin en büyük payını %89 ile tarım sektörü oluşturmaktadır. Tarım su ayak izinin ise %92’sini bitkisel üretim temsil ederken, %8’ini hayvan yemleri temsil etmektedir [10]. Hayvansal su ayak izinin en büyük payını tüketilen yem miktarı oluşturmaktadır. Herhangi bir et türünün su ayak izinde hayvanların beslenmesi belirleyici bir etmendir [8].

Tablo 2’de hayvansal bazı ürünler ve bunların su ayak izleri gösterilmektedir. Bir kilogram kırmızı et (büyükbaş) üretiminde yaklaşık 15000 litre yani 15 metreküp su kullanılmaktadır. Bu su miktarı ise bir musluğu 20 saat açık bırakmaya denk gelmektedir. Bir kilogram kırmızı et (büyükbaş) üretiminde kullanılan suyun %93’ü yeşil, %4’ü mavi ve %3’ü gri su ayak izidir. Bir kilogram kırımızı et (küçükbaş) üretimi için ise yaklaşık 10000 litre suya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu suyun %94’ü yeşil, %5’i mavi ve %1’i gri su ayak izini oluşturmaktadır. Bir kilogram tavuk eti üretimi incelendiğinde, ihtiyaç duyulan su miktarının yaklaşık 4000 litre olduğu görülmektedir. 4000 litre suyun %82’sini yeşil, %7’sini mavi ve %11’ini gri su ayak izi oluşturmaktadır [8].

Tablo 2.Hayvansal ürünlerin su ayak izleri (litre/kilogram) [2]

 MaviYeşilGriToplam
Süt86863721021
Yumurta24425924293265
Tavuk eti31335454674325
Tereyağ46546953935553
Domuz eti45949076225988
Koyun/keçi eti4578253538763
Sığır eti5501441445115415

Sonuç olarak et üretimleri su ayak izi bakımından incelendiğinde tavuk etinin son derece çevre dostu bir üretime sahip olduğu görülmektedir. Tavuk eti, dünya su ve yem kaynaklarını en ekonomik ve verimli kullanan et sektörlerindendir. Tavukçuluk sektörü, çevreyi hayvansal gıda üretimi için en az kirleten sektördür [7].

Dilayda KANMAZ

Polimer Yüksek Mühendisi

Kaynaklar

1.         WEB1. Bir Ürünün Üretimi Aşamasında Ne Kadar Su Kullanılıyor Biliyor Muyuz. 2020; Available from: https://vatekcevre.com/blog/bir-urunun-uretimi-asamasinda-ne-kadar-su-kullaniliyor-biliyor-muyuz.

2.         Avanoz, Z., Türkiye’de tarımsal üretimin su ayak izinin hesaplanması. 2020, Batman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

3.         Chapagain, A. and A. Hoekstra, Water footprints of nations, value of water research Report Series No. 16. 2004, UNESCO-IHE, Delft, The Netherlands.

4.         Şahin, B., Küresel bir sorun: Su kıtlığı ve sanal su ticareti. 2016, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

5.         Zeng, Z., et al., Assessing water footprint at river basin level: a case study for the Heihe River Basin in northwest China. Hydrology and Earth System Sciences, 2012. 16(8): p. 2771-2781.

6.         Aldaya, M.M. and M. Llamas, Water footprint analysis for the Guadiana river basin. Vol. 3. 2008: UNESCO-IHE Delft, The Netherlands.

7.         Ali, A.O., Examining the water footprint concept in relation to sustainable water management, Libya. 2019, Sheffield Hallam University.

8.         WEB2. Beyaz Et Üretiminde Su Ayak İzi. 2020; Available from: https://besd-bir.org/page/cevresel-etkiler.

9.         WEB3. Su Ayak İzi Nedir? Gıdalardaki Miktarı Ne Kadardır? Akdeniz Diyetinin Etkisi Nedir? 2020; Available from: https://www.birbes.com/su-ayak-izi-nedir-gidalardaki-miktari-ne-kadardir-akdeniz-diyetinin-etkisi-nedir-19861/.

10.       Pegram, G., et al., Türkiye’nin su ayak izi raporu: su, üretim ve uluslararası ticaret ilişkisi. 2014, WWF-Türkiye, http://d2hawiim0tjbd8. cloudfront. net/downloads ….

Popüler